Kiedy w maju 2020 dostaliśmy wiadomość o przyznaniu grantu na realizację pierwszego w Fundacji Cup of Polish projektu w ramach programu Erasmus+ Edukacja Dorosłych, sytuacja pandemiczna nie sprzyjała wyjazdom. Wbrew okolicznościom postanowiłam jednak zaryzykować, dlatego od końca 2020 roku prowadzimy działania szkoleniowe dla lektorek języka polskiego jako obcego współpracujących z Fundacją.

Jesienią 2021 r. byłyśmy w Pradze.

Szkolenie “Komunikacja międzykulturowa w edukacji” z Ivanem Kobelevem w Pradze zaczęłyśmy od rozmów o naszych wielokulturowych środowiskach szkolnych i zawodowych, w których praca jest ogromnym wyzwaniem. 

Po raz kolejny miałam okazję przyjrzeć się różnym modelom i definicjom kultury, omówić teorię wymiarów kultury Geerta Hofstede oraz koncepcję języków wysoko- i niskokontekstowych. Nawiązaliśmy również do takich kluczowych zagadnień międzykulturowych jak szok kulturowy, stereotypizacja, uprzedzenie, labelling, dyskryminacja i rasizm.

Skończyłyśmy jednak na “zwykłych” relacjach międzyludzkich. Tak zwane “różnice” to też różnice charakterów, temperamentów, wzorów rozmowy i wyznawanych wartości w ramach jednego społeczeństwa, jednej instytucji, własnego domu, własnego stołu.

Na zawsze zostanie ze mną kunszt Ivana jako trenera osób dorosłych w edukacji nieformalnej, który wie, jak w ciągu kilku dni osiągnąć taki poziom wzajemnego zaufania, że nagle każdy z uczestników szkolenia robi to, czego najbardziej potrzebuje: jedni rozmawiają “na temat”, inni podziwiają poranną praską mgłę; jedni dyskutują na tematy zawodowe, innych pochłonęły prywatne sprawy; jedni czytają coś ze stosiku materiałów, inni pykają zdjęcia – a wszędzie rozwieszone notatki z całego tygodnia; nikt nie pyta: “Co trzeba zrobić?”; nikt nie wyznaczył celu – wszyscy się uczą. Magia.

Dagmara Sobiecka

Okazało się, że wiedza z zakresu międzykulturowości jest jednym z najbardziej zaniedbanych obszarów w kształceniu osób uczących języka polskiego jako obcego. Właśnie dlatego zorganizowałyśmy w Fundacji Cup of Polish cykl szkoleń na ten temat, które – dla stale powiększającego się zespołu najlepszych na świecie lektorek języka polskiego jako obcego – przeprowadziła Anna Huminiak.

Wiosną 2022 r. byłyśmy w Paryżu.

W Paryżu zobaczyłam i poczułam przede wszystkim ducha wolności. Nie spodziewanej mody, elegancji i perfum, ale wolności. Bo oni mają tę wolność we krwi. Powiewającą gdzieś między połami prochowców a antenkami beretów, w których – ku mojemu miłemu zdziwieniu – nadal chodzą. Paryżanie mają swój styl we wszystkim – w wyglądzie, jedzeniu croissantów, przechodzeniu przez ulicę i jeżdżeniu po niej rowerem. Styl, który może się podobać lub nie, ale na pewno jest czymś bardzo swoistym i głęboko zakorzenionym. Pełnym poczucia swobody i własnej wartości. Dzieckiem ducha wolności właśnie.

Moment inspiracji zawodowej to z kolei dzień gry miejskiej w przestrzeni Montmartre. Gra polegała na podzieleniu uczestników kursu na małe zespoły, które – podążając za wskazówkami danymi w aplikacji Actionbound oraz rozwiązując po drodze różnorakie zadania – miały odnaleźć cel spaceru. Gra wykorzystywała po pierwsze elementy lokalnej topografii i kultury (zabytki, pomniki, znane miejsca i ulice Montmartre). Po drugie angażowała uczestników zespołu do wspólnej zabawy (śpiewanie piosenek, taniec, kręcenie krótkich filmów video itp.). Po trzecie miała element rywalizacji (zespół, który pierwszy dotrze do celu, wygrywa). Nasz polski team bawił się świetnie i jednocześnie miałyśmy poczucie, że jest to swoiste „learning in the city”. Od razu pojawiły się też pomysły, jak tego typu współczesne „podchody” mogłybyśmy przenieść na nasz polski grunt językowy i kulturowy. 

Ten dzień i to doświadczenie było dla mnie autentycznym otwarciem nowych nauczycielskich możliwości. Była to ta klamra, której zabrakło mi we wcześniejszych dniach kursu, a która połączyła na sam koniec inspirację zawodową z przestrzenią i duchem Paryża odkrytego przeze mnie po latach na nowo.

Barbara Lebiedzińska

I rzeczywiście, pomysły zostały niemal natychmiast wykorzystane na warsztatach i spacerze warszawskim śladami Fryderyka Chopina, na który zaprosiłyśmy w maju osoby z doświadczeniem uchodźctwa z Ukrainy, uczące się w Fundacji Cup of Polish języka polskiego jako obcego.

Latem 2022 r. byłyśmy w Dublinie.

Uczyłyśmy się w Irlandii w największe tam upały, w pełni lata, mijając codziennie dublińskie puby i kawiarnie.

Na początku mogliśmy – wyjątkowo z perspektywy studenta, nie nauczyciela – brać udział w ćwiczeniach mających na celu zapoznanie się i integrację grupy. Dobrze było na własnej skórze poczuć lekki stres i dyskomfort związany z różnymi zapoznawczymi pytaniami i zadaniami – na pewno dzięki temu zmienię swoje podejście do tego typu ćwiczeń. Część z pytań była zbyt skomplikowana, osobista i szczegółowa. To uczestniczenie w lekcji „od środka” i spojrzenie na siebie jako nauczyciela oczami studenta dało mi najwięcej do myślenia podczas kursu. Widziałam w prowadzącym własne lektorskie nawyki. Mogłam też na nowo spojrzeć na różne ćwiczenia, zweryfikować ich przydatność, atrakcyjność i efektywność, tym razem jako uczennica.

To niby proste – wyobrazić sobie siebie jako studentkę, ale dopiero siedząc po drugiej stronie, rzeczywiście spojrzałam na proces uczenia z większym otwarciem i niejako na nowo. Przydatne i ciekawe było przypomnienie sobie różne stylów uczenia się i poznanie paru nowych metod, przeznaczonych dla poszczególnych typów uczniów.  Zobaczyłyśmy wiele sposobów na dynamiczne i angażujące ćwiczenia grupowe, głównie polegające na grywalizacji i zabawie, często wykorzystujące aplikacje i strony internetowe. Była też okazja, żeby potrenować pracę z tekstem.

Większość tematów poruszanych na zajęciach była mi dobrze znana, ale ciekawe było na nowo je przedyskutować z innymi nauczycielami, zwłaszcza mającymi odmienne doświadczenia, a także wyjść z utartych torów nauczycielki języka polskiego jako obcego.

Marta Mijakowska – Johnson

Ważną częścią kursu były autorskie materiały udostępnione przez nauczyciela w wersji papierowej i cyfrowej jako inspiracja dla własnych działań edukacyjnych. Materiały zawierały zarówno scenariusze opartych na grywalizacji metod wykorzystujących nośniki elektroniczne, platformy internetowe i aplikacje, prezentacje multimedialne wprowadzające do zajęć poprzez budowanie emocjonalnego połączenia z tematem, uruchamianie dociekań i inicjowanie dyskusji grupowej. Nauczyciel przekazał nam także szczegółowy, dokładnie zaplanowany czasowo scenariusz przykładowej lekcji językowej, zawierający omówienie celów zajęć, opis procedury działań nauczyciela, instrukcje dla osób uczących się oraz wzorce interakcji dla każdego etapu zajęć.

Anna Huminiak

Jesienią 2022 r. byłyśmy w Rzymie.

Wizyta studyjna oraz udział w zajęciach językowych i przedmiotowych pierwszego i drugiego stopnia edukacji uzupełniającej na poziomie ponadpodstawowym dały mi możliwość zobaczenia roli szkoły w szerszym kontekście systemu edukacji osób dorosłych we Włoszech, zrozumienia funkcjonowania i organizacji procesu nauczania oraz jego indywidualizacji w zależności od potrzeb osób uczestniczących, jak i przyjrzenia się relacjom nauczyciel-uczeń w kontekście kształtowania kompetencji podstawowych. Równie cenna jak możliwość udziału w zajęciach i uczenia się przed obserwację metod, podejścia i sposobu pracy, była możliwość rozmowy z osobami nauczycielskimi i zrozumienia włoskiego kontekstu społeczno-kulturowego nauczania języka włoskiego jako języka obcego wśród osób z doświadczeniem migracji i uchodźstwa.

Szkoła jest placówką rządową i stanowi część systemu kształcenia ustawicznego osób dorosłych. Zapewnia przygotowanie uzupełniające ponadpodstawowe i możliwość zdobycia zawodu w jednej ze szkół, które w systemie zajęć popołudniowych i wieczorowych umożliwiają osobom dorosłym zdobycie dyplomu. Studenci, którzy wcześniej byli w systemie edukacji mogą otrzymać kredyty, które zmniejszają liczbę godzin, w których muszą uczestniczyć, co umożliwia im uzyskanie dyplomu po trzech latach nauki. 

CPIA 3 organizuje zajęcia na poziomie pierwszego stopnia i współpracuje w sieci z siedmioma instytutami prowadzącymi kursy edukacyjne drugiego stopnia (dawniej nazywane wieczorowymi). Ta współpraca ułatwia osobom zapisującym się do szkoły zaplanowanie dalszego rozwoju – uzupełnienie nie tylko edukacji ogólnej, ale także uzyskanie kwalifikacji zawodowych. Na kursy może zapisać się każdy, kto ukończył obowiązkowy wiek szkolny. W przypadku obcokrajowców wymagane jest ważne pozwolenie na pobyt. Każda osoba zainteresowana może zapisać się na kursy podstawowe; natomiast pierwszy etap zapisów zarezerwowany jest dla osób, które nigdy nie uczestniczyły w żadnym kursie w Szkołach Sztuki i Rzemiosła Artystycznego miasta stołecznego Rzymu. Osoby, które ukończą pierwszy etap edukacji ponadpodstawowej, planują wraz ze swoim nauczycielem – opiekunem ukończenie drugiego etapu.

Miałam możliwość udziału w zajęciach na pierwszym i drugim poziomie edukacyjnym w trzech placówkach 3CPIA Roma – w siedzibie głównej szkoły w centrum miasta (Sede Corso Vittorio Emmanuele II), oraz w dwóch placówkach na obrzeżach miasta (Sede Sesto Miglio oraz Sede Bonifazi) – w zajęciach języka włoskiego jako obcego, ale także w zajęciach  realizujących program edukacji przedmiotowej, w zakresie literatury i gramatyki, języka angielskiego, w zajęciach z zakresu historii i cywilizacji, geografii i matematyki. Obserwacje zajęć, rozmowy z osobami nauczycielskimi oraz osobami uczącymi się dały mi możliwość porównania sytuacji w Polsce i we Włoszech z zakresie sytuacji osób z doświadczeniem migracji i uchodźstwa oraz funkcjonowania rządowych systemów wspierania integracji i podnoszenia kompetencji podstawowych osób, które znalazły się poza systemem edukacji.

Anna Huminiak

Wszystkie informacje i obserwacje okazały się niezwykle cenne w kolejnych działaniach Fundacji Cup of Polish, której zespół aktualnie realizuje model wsparcia „Szansa w Polsce” w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020, Projekt „SZANSA – nowe możliwości dla dorosłych” realizowanego przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji w partnerstwie z Instytutem Badań Edukacyjnych. Projekt jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.

Niezmiernie cieszę z tego, co udało się nam zrealizować. Wszystkim bardzo dziękuję za udział w projekcie.

Mam nadzieję, że jego kolejna edycja przyniesie nam jeszcze więcej wiedzy, umiejętności i, oczywiście, przyjemności wspólnych doświadczeń,

Dagmara Sobiecka, Prezeska Fundacji Cup of Polish.